تمام سلول های بدن ما به طور منظم و بر اساس قاعده خاصی در حال رشد هستند. گاهی اوقات برخی از سلول ها از مسیر رشد طبیعی خود خارج می‌شوند و به طور غیرمنظم و سریع تر از حالت طبیعی رشد می‌کنند. این امر سبب به هم خوردن نظم طبیعی بدن می شود. به این به هم‌ ریختگی سرطان می‌گویند. انواع مختلف سرطان، علایم، راه های درمان و عوارض مختلفی دارند که به نوع سلول و عضو درگیر در بدن بستگی دارد. متاسفانه سرطان فقط بزرگسالان را درگیر نمی‌کند بلکه کودکان هم به این بیماری مبتلا می‌شوند. سالانه 3 تا 4 کودک از هر صد هزار کودک در جهان به انواع سرطان‌ها مبتلا می‌شوند که در این میان سرطان‌های لوسمی، لنفوم و مغز شایع‌ترین آنها هستند. تب مکرر، عفونت‌های پی‌درپی و کم‌خونی از علایمی هستند که پزشک را به فکر بررسی از نظر بروز سرطان می‌اندازد. خوشبختانه در حال حاضر برای اغلب سرطان‌های کودکان به خصوص لوسمی، درمان وجود دارد و 70 درصد از کودکان مبتلا درمان می‌شوند.

شایع ترین بدخیمی در طب اطفال لوسمی یا سرطان خون است که خوشبختانه نزدیک به 80 درصد این بیماری قابل درمان است. البته مشروط بر اینکه علایم بالینی، تشخیص به موقع، درمان بجا و به موقع و بسیاری از عوامل موثر در درمان مانند کنترل پرستاری، وجود دارو و... همه با هم مهیا باشند.

متاسفانه آمار دقیقی از میزان شیوع سرطان اطفال در ایران نداریم اما پروتکل درمانی در ایران به روز و مطابق با کشورهای پیشرفته دنیاست. از نظر پیشرفت های علمی، روش های درمانی و نوع داروها هم هیچ فاصله ای نیست. از نظر مطالعات، روش های تحقیقی، کنگره های علمی و... نیز از جمله کشورهای به روز هستیم. بنابراین تفاوت زیادی بین روش های درمانی در ایران و نتایج حاصل از آن با کشورهای پیشرفته وجود ندارد.

به طور کلی دو عامل بسیار مهم عوامل محیطی و فاکتورهای ژنتیکی در بروز سرطان نقش دارند؛ در طب بالغان، فاکتورها و عوامل محیطی نقش بسیار مهم و بارزتری در ایجاد سرطان ها دارند اما از نظر طب کودکان، علاوه بر عوامل محیطی در ایجاد سرطان ها زمینه ژنتیکی کودک نیز نقش مهمی دارد. بالطبع عوامل خطرساز و زیانبار باید برای همه افراد محدود شود. به عنوان نمونه عواملی همچون دود سیگار، اشعه های زیانبار و یونیزان و پرتوهای بسیار قوی، مواد شیمیایی، موادغذایی صنعتی و... نقش مهمی در ایجاد سرطان ها دارند و این عوامل در افرادی مضرتر هستند که سابقه ژنتیکی و خانوادگی سرطان در خانواده آنها وجود دارد. البته منظور از خانواده، خانواده نسبی است و ژن می تواند از ده ها سال پیش به فردی در حال حاضر برسد. به عبارتی فاکتورهایی در بدن افراد وجود دارد که مانع رشد سلول های سرطانی می‌شود و این فاکتورها بنا به دلایلی در بعضی از افراد ضعیف هستند وجود ندارند. حال برخی از عوامل ژنتیکی در کنترل رشد این سلول نقش دارند. این عوامل ژنتیکی ممکن است ظرف چند روز خودشان را نشان ندهند یا از نظر ژنتیکی اشکال داشته باشند. بنابراین همه افراد چه آنها که سابقه ژنتیکی ابتلا به سرطان را دارند و چه آنها که ندارند باید از فاکتورهای خطرساز محیطی و آسیب رسان دوری کنند. زیرا تاثیر این عوامل در افرادی که زمینه ابتلا به سرطان را دارند، بسیار بیشتر خواهد بود.

آنچه که در این بین خیلی مهم است، تشخیص زودرس بیماری است. به همین دلیل به والدین و خانواده‌ها توصیه می‌شود به محض اینکه به علامتی در کودک مشکوک شدند هر چه سریع‌تر او را نزد پزشک ببرند تا بررسی‌های لازم در خصوص وی انجام شود.

در طب اطفال سرطان را به دو شاخه تقسیم می‌شود. یکی سرطان‌هایی که در خون به وجود می‌آیند و از این طریق به همه جای بدن منتشر می‌شوند. هر چه سرطان خون زودتر تشخیص داده شود عوارض اش حین درمان و پس از آن کمتر خواهد شد. یعنی هم روند درمان به خوبی انجام می‌شود هم پاسخ به درمان و علایم کمتر می‌شود. دوم سرطان‌هایی هستند که از ارگان خاصی مانند عضلات، استخوان، چشم، مغز، کلیه، دستگاه گوارش و... منشا می‌گیرند. این سرطان‌ها یک عضو را درگیر می‌کنند. در این حالت سرطان در ابتدا خودش را با برخی علایم بالینی خاص نشان می‌دهد. به عبارتی کودک دچار عوارضی می‌شود که خانواده‌ها باید نسبت به آنها بسیار حساس باشند. اولین عوارض معمولا عبارتند از: سردرد، تهوع و استفراغ، اختلال بینایی، عدم تعادل که تومورهای مغزی نامیده می‌شوند و... به عنوان نمونه اگر سرطان در استخوان وجود داشته باشد خودش را با تب، تورم محل ابتلا، محدودیت در حرکت، شکستگی در ناحیه ابتلا و... نشان می‌دهد. یا علایم سرطان در ناحیه چشم، خودش را فقط و فقط با یک برق‌زدگی در تاریکی مانند برق‌ زدن چشم گربه یا اختلال در بینایی، برافروختگی چشم، پرخونی ملتحمه و... نشان می‌دهد.

اینها علایمی هستند که والدین باید نسبت به آنها هوشیار باشند. به عبارتی والدین باید هر علامت بالینی را که به صورت غیرطبیعی در کودک سالمی که به طور طبیعی در حال رشد است دیده می‌شود جدی بگیرند. مثلاً اگر دیدید یک سرماخوردگی ساده که در عرض 3، 4 روز بهبود پیدا می‌کند 2 هفته طول کشید، باید او را نزد پزشک ببرید تا مورد معاینه قرار گیرد. اگر دیدید کودکی که کاملا سالم بوده ولی چند روزی است از سردردهای صبحگاهی، سرگیجه و استفراغ‌های صبحگاهی، بی‌اشتهایی و... شکایت می‌کند آن را جدی بگیرید و کودک را به پزشک متخصص ببرید و پیگیر باشید. البته این علایم در بسیاری از بیماری‌ها مشترک است. این مربوط به زمانی است که بیماری خاصی وجود ندارد، علایم ادامه‌دار است و به درمان‌های مرسوم پاسخ نمی‌دهد. آن زمان است که همین علایم ساده در تشخیص و درمان سرطان بسیار مهم هستند.

کودکان مبتلا به سرطان از نظر سیستم ایمنی ضعیف هستند بنابراین اگر فردی آنها را در آغوش بگیرد یا ببوسد به راحتی ویروس‌ها و باکتری‌هایی را که با خود دارد به کودک منتقل می‌کند. این است که ملاقات این قبیل کودکان باید محدود باشد و به ملاقات کنندگان و خانواده‌ها هم توصیه می‌شود از بوسیدن کودکان سرطانی جدا خودداری کنند.

برگرفته از گفتگوی  دکتر عظیم مهرور، ریاست بیمارستان فوق تخصصی محک با سایت سلامت نیوز.